Yöresel doğal besin kaynakları, hayvansal ürünler ve türevleri ( besicilik ve süt ürünleri )

Geleneksel Yaşam / ( eng: traditional life )

a)Yörenin  doğal besin kaynakları, hayvansal ürünler ve türevleri ( besicilik ve süt ürünleri )
yazar: a (sar piyar)    tarih: 05.02.2007   yazı niteliği: taslak yazı

Yerleşim yerlerinin  kendine has   coğrafi nitelikleri  tarih boyunca  o yörede yaşayan   toplulukların    yaşamı  üzerinde belirgin  etkileri olmuştur.

Her bir yörede o yerleşimlerde   yaşayan topluluklar   doğadan elde edilen ürünleri   çeşitli türevlerde işleyerek besin kaynağı olarak  tüketilmişlerdir.   Geleneksel yaşam sürecine  çeşitli devinimler geçirerek  günümüze kadar gelen yöresel besin çeşitleri her bir  yöreye has farklı özellikler göstermektedir.

Doğal besin kaynaklarının üretim  biçimi ve üretim  ilişkileri  her yörenin kendine has   geleneksel yaşam tarzının şekillenmesinde  kültürel bir birikim olarak günümüze kadar gelmesinde  etkin bir faktör olmuştur.

Örneğin deniz kıyısında  yaşayan insanlar doğal olarak balıkçılıkla uğraşmış  ve  balık en belirgin besin kaynağı olmuştur. Deniz kıyısında  yaşayanlar  balık tutarak hayatlarını  sürdürmüşlerdir.  Yine deniz kıyısında yaşayanlar    avladığı balığı yılın dört mevsimi  tüketebilmek için de tarihsel devinim içerisinde
çeşitli stoklama yöntemleri geliştirerek  elde ettiği balıkları  uzun süre muhafaza etmiştir. Bu,  kimi zaman   balıkdan  salamura olarak  kjmi zaman da  konserve olarak  karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla yörenin vazgeçilmez besin kaynağı olan balık   geleneksel yöntemlerle stoklanarak   her zaman  tüketilebilme  imkanına  kavuşmuştur.

Ege ve Akdeniz  yöresi bir başka örnek olarak verilebilir.
Ege kıyılarında da  zeytin  yörenin en belirgin   besin kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Zeytin yörede  hem besin kaynağı olarak tüketilmekte hem de yan ürün olarak sabun hammaddesi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Zeytinciliğin yaygın olduğu ege ve Akdeniz kıyılarında elde  edilen zeytin,  yöre insanı tarafında işlenerek  stoklanmış ve  tüm yıl boyunca   bulunabilir hale  gelmiştir. Aynı zamanda  işlenerek zeytinden  yağ elde etmiştir.
Doğal olarak   zeytin yağından yapılan  yemeklerin çeşitliliği  Akdeniz ege sofralarında hatırı sayılır  bir  yer tutmuştur.

İmranlı ve yöre köylerinde  yaşayan insanların geleneksel yaşam biçimi üzerinde de   coğrafyanın  nitelikleri etkili olmuştur.
Doğadan ve hayvansal ürünlerden   elde edilen besinlerin  işlenmesi ile  yöreye has  besin ürünlerinin  üretilmesi ve yöresel lezzetlerin oluşumu görülmüştür.

Beslenme yöntemi ve biçimi geleneksel yaşam tarzını   doğal olarak etkilemiş ,yöre kültüründe ağırlıklı  yer edinmiştir.
İnsanların geleneksel yaşam biçimi   üzerinde belirgin etkileri olmuştur.

Günümüzde yok olmakla karşı  karşıya kalsa da  yöresel ürünler ve yemekler kuşaklar boyunca günümüze kadar yaşatılarak gelmiştir. Bir kültürün devam etmesi elbette yaşamın içinde devamı  ile mümkündür.  Bu kültür ,terk edilmesiyle birlikte kaybolması kaçınılmaz bir son olacaktır.
 
Aşağıda Fikir vermesi ba’bında sadece kültürel bir çeşitlilik olarak varolan  ve günümüzde köyler de dahi   rastlamanın  pek mümkün olmadığı  yöre  köylerine has  birkaç   geleneksel doğal besin ürünleri ve türevleri yer almaktadır.

Kavurma: Kışın tüketmek amacıyla yılın belli dönemlerinde   hayvan etinin suda kavrulması ile  yapılan et haşlama  özellikle bol yağlı  olarak yapılır ve kablarda konarak yağın üst yüzeyde  donması ile muhafaza edili.Böylelikle  haşlanmiş olmasının yetersiz olacaği düşüncesi ile  etin bozulması  donmuş katı yağ ile engelmiş olur. Yörede ekseriyetle mera hayvancılığı yapılmaktadır.  yakın zamana kadar kapalı mekanlarda yapılan besi üretimini görmek  mümkün değildi.

şir: (süt).Geleneksel yaşamda  yörenin vazgeçilmez temel besin kaynaklarından olan süt genellikle köy meralarında beslenen koyun ve ineklerden  elde edilir. Yörede keçi besiciliğine pek rastlanmamaktadir. Ender de olsa seksenli yıllara kadar köylerde birkaç manda (camuş)  besiciliğinin  mevcut olduğu bilinmektedir. 

mast: (yoğurt)  süt türevlerinden olan , sütün mayalanması / (fermante edilmesi)  ile elde edilen  yoğurt  yöreye has üretilen  peynir türlerinin  temel hammaddesi ve vazgeçilmezlerindendir.

 Üretilen yoğurdun bir kısmı yine sonraki günlerde yoğurt mayalamak amacı ile kapalı bir kabda  serin yerde saklanır.
Bu işlem sürekli bir devinim halinde  devam eder. 

Dorak a haş         : tatlı çökelek
Dorak a barzun  :  tülbent dokusunda bir bez torba içerisine konulan yoğurdun,   evin  avlusuna asılması ile bünyeyesindeki   suyunun  süzülmesi ile elde edilen   cökelek.yogurdun 1.ci turevidid
Dorak a ham     :ham çökelik ……………………..
Darak a huruk  : barzunda bekletilip  bünyesindeki serbest sudan tamamıyla arındırılan barzün çökeleği  Hayvan işkembesi (huruk) içerisine doldurulur. daha sonra ağzı iple dikilen huruk içerisindeki çökelek evin yuksek yerinde uzun süre  bekletilir. İşkembenin dogal aroması ve bünyesindeki kimyasallar hurukun içerisindeki peynirin lezzetli olmasındaki en büyük etkendir.

  Hayvan işkembesi temizlenilerek  yüzeyindeki pürüzlü kısımdan arındıılması ile eldeedilir.
Pendir        : …………………………………….
Curtan       : …………………………………..
Dev             : ………………………

Eklenti ve düzeltme ve değişikler  için metin kutusu sayfa sonundadır.
yazı, okur  katılımı ile   değişim ve  gelişim sürecide güncellenecektir.